Rehber →
Uluslararası deniz yolu ile taşıma sorumluluğu
Uluslararası deniz yolu ile bir limandan diğerine eşya taşımayı taahhüt eden taşıyıcı Hamburg Kurallarına uygun hareket etmek durumundadır. Taşıyan bu sözleşme ile sadece taşımayı değil, aynı zamanda taşımak için teslim aldığı eşyayı iyi hâlde muhafaza ve varma limanında teslim etmeyi de taahhüt etmektedir.
Taşıma sorumluluğu
Taşıyan, eşyanın ziyan veya hasara uğraması veya gecikme ile teslim edilmesinden ileri gelen zararlardan, ziyan, hasar ya da teslimde gecikmeye sebep olan olaydan, eşya onun muhafazası altında bulunduğu sürede meydana gelmesi şartı ile sorumludur.Taşıyanın bu sorumluluktan kurtulabilmesi için zarara sebep olan olay ve sonuçları önlemek üzere alınması gereken tedbirlerin kendisi tarafından ya da görevlileri tarafından alındığını ispatlaması gerekir.Bundan dolayı taşıyan adi yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmezse genel esaslara göre bundan ileri gelen bütün zararlardan, bir kusuru bulunmadığını ispat etmedikçe sorumlu olacaktır.Taşıyanın sorumlu tutulabilmesi için zararın, eşyanın hasara uğraması ya da gecikme ile teslim edilmesinden kaynaklanması gerekmektedir.
Bu kavramlar şu şekildedir;
Zayi
Zayi denilince yok olma, kaybolma gibi anlamlar ifade edilir. Taşıma hukuku bakımından ise eşyanın hak sahibine (alıcısına) kısmen ya da tamamen teslim edilmemesi veya teslim edilecek eşyanın taşınmak için alınan eşyadan özellikleri bakımından farklılaşmış olması ya da sayısal olarak eksilmiş, ortadan kalkmış olması zayi durumunu ortaya çıkarmaktadır.Eşyanın ya da yükün zayiliğinden söz ederken eşyanın kendine has niteliğinin ortadan tamamen kalkmışlığını veya teslime elverişsizliği ile sayısal olarak eksilmişliği ifade edilir.
Geminin batması sonucu yükün zayi olması
Eşyanın tamamen yanıp yok olduğu, kaybolduğu, çalındığı, yetkili makamlarca el konulması, yükü teslim alacak gönderilenden başka birine teslim edilmiş olması ve geri alınmasının mümkün olmadığı durumlarda zayi vardır. Taşıyanın geçici bir süre yükü teslim etme durumunda olmaması zayi sonucunu ortaya çıkarmaz. Ancak bu geçici sürenin 60 (altmış) günü geçmemesi gerekir. Bu süre dolduğu takdirde taşıyan malı teslim etme imkânına sahip olsa bile teslim alacak şahıs ya da firma malı teslim almaktan vazgeçme hakkına sahiptir.
Hasar
Hasar eşyanın niteliği ile ilgili bir kavramdır ve taşınmak üzere alınan eşyanın değerinin azalması sonucunda eşyada meydana gelen her türlü maddi kötüleşme ve değer düşüklüğünü ifade eder.
Gemideki konteynerlerin hasara uğraması
Eşya taşınmak üzere teslim alındığında özelliklerini belli ölçüde kaybetmiş ancak hâlen bir ekonomik değer taşımakta ve teslime hazır durumda ise hasardan bahsedebiliriz. Bu durumda değer kaybının da sürekli olması ve gerçek değerine çıkarılamaması veya gerçek değerine çıkarılması için belirli bedeller ödemeyi gerektirmesi lazımdır.
Hasar taşınan eşyanın tamamında veya bir kısmında meydana gelmiş olabilir. Bir kısım eşyanın hasarlı ve sağlam eşyanın birlikte teslime hazır bulundurulması mümkün olmaktadır.
Eşyanın bir kısmında meydana gelen hasar, diğer kısmın da ekonomik değerini azaltıyorsa eşyanın tamamında meydana gelmiş bir hasardan söz edilecektir.
Gecikme ile Teslim
Taşınmak üzere teslim alınan eşya, kararlaştırılan sürede, herhangi bir süre kararlaştırılmamış ise normal şartlar altında taşımanın gerçekleştirilmesi için zorunlu olarak gereken sürede teslim edilmezse geç teslim söz konusu olur.
Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulduğu Haller
Uluslararası deniz yolu taşımacılığında ulusal hukuk hükümleri yanında ayrıca uluslararası hukuk hükümleri söz konusu olmaktadır. Deniz yolu ile taşımacılığı düzenleyen kurallardan Lahey ve Visby Kuralları, taşıyanın hangi sebeplerden dolayı sorumluluktan kurtulacağın belirtmiştir.
Uluslararası bu kurallarda sayılan sebepler şunlardır:
- Yolculuk sırasında veya geminin idaresinde taşıyıcının adamları ve yardımcılarının hareket, ihmal veya hataları (Başlangıçta gemiyi sefere elverişli hâle getirmekle yükümlü olan taşıyan, daha sonraki geminin sevk ve idaresine ilişkin yardımcı ve adamlarının kusurundan sorumlu değildir.)
- Taşıyanın hata ve ihmalinden ileri gelmeyen yangın (yardımcıların veya adamların sebep olduğu dâhil)
Gemi yangını
Denizde veya gemi işletmesine elverişli sularda oluşan tehlike ve kazalar (Özellikle denizde korsanlık faaliyeti, gasp ve cebir ile eşyaya müdahale edilmesi hâlleridir.)
Geminin korsan saldırısına uğraması
Arızi ve doğal afetler (fırtına, kötü deniz ve hava koşulları, dalgalar, siste yatma, gemiye deniz suyu girmesi, kaya ve kum tepeciklerine çarpma, karaya oturma)
Geminin fırtınaya tutulması
- Savaş hâli
- Terör gibi kamusal güce karşı yapılan faaliyetler
- Halk hareketi ve yetkili organlarca cebir veya el koyma
- Karantina tehditleri
Karantina hâli
- Gönderen veya mal sahibinin kusurundan kaynaklı hareket ve ihmaller
- İşlerin grev, lokavt, tasfiye gibi sebeplerden dolayı kısmen ya da tamamen durması
- Karışıklık ve isyan durumları
- Denizde can ve mal kurtarma ve buna ilişkin yapılan faaliyetler
- Yükün doğası gereği hacim veya ağırlığın fire vermesi
- Ambalajlama, markalama veya işaret eksikliği ya da yanlışlığı
- İspatı taşıyıcıya ait olmak üzere taşıyıcının, acente ve adamlarının ihmal ve kusurlarından ileri gelmeyen her türlü sebep
Bunlarla birlikte taşıyan, can ve mal kurtarma amaçlı ya da makul olan rota değişikliklerinden meydana gelebilecek hasar ve zayiden hiçbir şekilde sorumlu olmayacaktır. Diğer uluslararası kurallardan olan Hamburg Kurallarında taşıyanın, kendi adamları ve görevlilerinin kusurundan sorumlu tutulabilmesi için hasar ya da ziyanın iş veya görevlerini ifa esnasında mı yoksa ifa vesilesi ile mi zarara sebebiyet vermiş olmaları konsun da bir sınırlama getirilmemiştir. Taşıyanın sorumluluğunun şartları ulusal hukuk olan Borçlar Kanunu’nda ve Türk Ticaret Kanunu da düzenlenmiştir. Borçlar hukuku alanında yer alan BK. Md. 100 gereği, borçlunun (taşıyıcının), yardımcılarının alacaklıya verdiği her türlü zarardan değil ancak kendisi için borcun yerine getirilmesi ihlalini taşıyan fiil sonucu alacaklının uğradığı zarardan sorumlu olduğu kabul edilmektedir.
Türk Ticaret Kanunu’nda ise taşıyanın kendi adamları ve gemi adamlarının kusurundan kendi kusuru gibi sorumlu olduğu belirtilmiş ve kusurlu fiilin işlerin yerine getirilmesi (icra) esnasında işlenmiş olması koşulu aranmamıştır. Taşıyanın sorumlu tutulabilmesi için meydana gelen zararın, işlerin veya görevlerin yerine getirilmesi esnasında meydana gelmiş olması şart değildir.
- Gemi Limana Gelmeden Önce Yapılan İşlemler
- Gemi Varış İşlemleri
- Gemiye Verilen Hizmetler
- Navlun Ne Demek?
- Twitter hesabımızdan bizi takip edebilirsiniz.
